वांछित मन्त्र चुनें

त्वं प॒वित्रे॒ रज॑सो॒ विध॑र्मणि दे॒वेभ्य॑: सोम पवमान पूयसे । त्वामु॒शिज॑: प्रथ॒मा अ॑गृभ्णत॒ तुभ्ये॒मा विश्वा॒ भुव॑नानि येमिरे ॥

अंग्रेज़ी लिप्यंतरण

tvam pavitre rajaso vidharmaṇi devebhyaḥ soma pavamāna pūyase | tvām uśijaḥ prathamā agṛbhṇata tubhyemā viśvā bhuvanāni yemire ||

मन्त्र उच्चारण
पद पाठ

त्वम् । प॒वित्रे॑ । रज॑सः । विऽध॑र्मणि । दे॒वेभ्यः॑ । सो॒म॒ । प॒व॒मा॒न॒ । पू॒य॒से॒ । त्वाम् । उ॒शिजः॑ । प्र॒थ॒माः । अ॒गृ॒भ्ण॒त॒ । तुभ्य॑ । इ॒मा । विश्वा॑ । भुव॑नानि । ये॒मि॒रे॒ ॥ ९.८६.३०

ऋग्वेद » मण्डल:9» सूक्त:86» मन्त्र:30 | अष्टक:7» अध्याय:3» वर्ग:17» मन्त्र:5 | मण्डल:9» अनुवाक:5» मन्त्र:30


0 बार पढ़ा गया

आर्यमुनि

पदार्थान्वयभाषाः - (त्वं) तुम (पवित्रे विधर्म्मणि) अपने पवित्र स्वरूप में (देवेभ्यो रजसः) दिव्यगुणयुक्त रजोगुण के परमाणुओं से इस संसार को उत्पन्न करते हो। (सोम) हे परमात्मन् ! (पवमानः) सबको पवित्र करनेवाले (पूयसे) तुम पवित्र करते हो। (त्वामुशिजः) तुमको विज्ञानी लोगों ने (प्रथमाः) पहले (अगृभ्णत) ग्रहण किया। (तुभ्य इमाः) तुम्हारे लिये ये (विश्वा, भुवनानि) सम्पूर्ण लोक-लोकान्तर (येमिरे) अपने आपको समर्पित करते हैं ॥३०॥
भावार्थभाषाः - परमात्मा सम्पूर्ण लोक-लोकान्तरों की उत्पत्ति का कर्ता है और उसी की विभूति को सब लोक-लोकान्तर प्रदीप्त कर रहे हैं ॥३०॥
0 बार पढ़ा गया

हरिशरण सिद्धान्तालंकार

रजोगुण का विशिष्टरूप में स्थापन

पदार्थान्वयभाषाः - हे (सोम) = वीर्यशक्ते ! (त्वम्) = तू (पवित्रे) = पवित्र हृदयवाले पुरुष में (रजसः) = रजोगुण के (विधर्मणि) = विशिष्ट रूप से धारण करने के निमित्त होता है। यह सोम का रक्षण ही एक सात्त्विक पुरुष को रजोगुण के विशिष्ट रूप में धारण के द्वारा क्रियाशील बनाता है । हे (पवमान) = पवित्र करनेवाले सोम ! (प्रथमा:) = अपनी शक्तियों का विस्तार करनेवाले (उशिज:) = मेधावी पुरुष (त्वां अगृभ्णत) = तेरा ग्रहण करते हैं, तुझे अपने अन्दर सुरक्षित करने का प्रयत्न करते हैं। इ(मा विश्वा भुवनानि) = ये सब भुवन (तुभ्य येमिरे) = तेरे लिये ही अपने को देनेवाले होते हैं [यच्छन्त्यात्मानम् सा०] अर्थात् सब भुवन तेरे पर ही आश्रित हैं। सोम ही सब का आधार है व नियामक है ।
भावार्थभाषाः - भावार्थ- सोम हमारे जीवनों में रजोगुण का विशिष्टरूप में स्थापन करता है और हमें गतिशील बनाता है ।
0 बार पढ़ा गया

आर्यमुनि

पदार्थान्वयभाषाः - (त्वं) पूर्वोक्तस्त्वं (पवित्रे, विधर्मणि) स्वपूतस्वरूपे (देवेभ्यः, रजसः) दिव्यगुणयुक्तरजोगुणस्य परमाणुभिरिदञ्जगदुत्पादयसि। (सोम) हे परमात्मन् ! (पवमान) निखिलपवित्रकर्तः त्वं (पूयसे) पवित्रयसि। (त्वां, उशिजः) पूर्वोक्तं त्वां विज्ञानिनः (प्रथमाः) प्रथमं (अगृभ्णत) अग्रहीषुः। (तुभ्य, इमाः) तुभ्यमिमानि (विश्वा, भुवनानि) निखिललोकलोकान्तराणि (येमिरे) आत्मानं समर्पयन्ति ॥३०॥
0 बार पढ़ा गया

डॉ. तुलसी राम

पदार्थान्वयभाषाः - In this holy order of existence governed by the law of divinity, O Soma, light of life immaculate, your presence emanates from every particle of the divine elements of Prakrti, from all the divine regions of the universe in balanced motion, and the same presence is distilled in purity by the wise for noble humanity. The first vibrant lovers of divinity perceive and realise this presence at the dawn of creation. From you the entire worlds of existence emerge and unto you they all return.