वांछित मन्त्र चुनें

न॒हि म॒न्युः पौरु॑षेय॒ ईशे॒ हि व॑: प्रियजात । त्वमिद॑सि॒ क्षपा॑वान् ॥

अंग्रेज़ी लिप्यंतरण

nahi manyuḥ pauruṣeya īśe hi vaḥ priyajāta | tvam id asi kṣapāvān ||

मन्त्र उच्चारण
पद पाठ

न॒हि । म॒न्युः । पौरु॑षेयः । ईशे॑ । हि । वः॒ । प्रि॒य॒ऽजा॒त॒ । त्वम् । इत् । अ॒सि॒ । क्षपा॑ऽवान् ॥ ८.७१.२

ऋग्वेद » मण्डल:8» सूक्त:71» मन्त्र:2 | अष्टक:6» अध्याय:5» वर्ग:11» मन्त्र:2 | मण्डल:8» अनुवाक:8» मन्त्र:2


0 बार पढ़ा गया

शिव शंकर शर्मा

पदार्थान्वयभाषाः - (समह) हे सर्वपूज्य जगदीश ! तू (बर्हिष्मद्भिः) सर्वसाधनसम्पन्न (भूरिभिः+ऋषिभिः) बहुत ऋषियों से (स्तविष्यसे) पूजित होता है। (शर) हे विघ्नविनाशक ! (यद्) जो तू (इत्थम्) इस प्रकार (एकमेकम्+इत्) एक-एक करके (वत्सान्) बहुत वत्स सत्पुरुषों को (पराददः) दिया करता है ॥१४॥
भावार्थभाषाः - इसका आशय यह है कि उसकी पूजा जब महा महर्षि करते हैं, तब हम क्यों न करें और जब देखते हैं कि जो उपासक हैं, उनको क्रमशः धन की वृद्धि होती है। परमात्मा एक-एक देकर उसको लाख दे देता है, अतः वही चिन्तनीय है ॥१४॥
0 बार पढ़ा गया

हरिशरण सिद्धान्तालंकार

'पौरुषेय मन्यु' से अनाक्रान्त

पदार्थान्वयभाषाः - [१] हे (प्रियजात) = [ प्रियेषु जातः] यज्ञादि द्वारा आपका प्रीणन करनेवालों में प्रादुर्भूत होनेवाले प्रभो! (पौरुषेय मन्युः) = पुरुषों में आ जानेवाला क्रोध (हि) = निश्चय से (वः) = आपके उपासकों को (नहि ईशे) = अपने अधीन नहीं कर लेता-क्रोध उनका स्वामी नहीं बन जाता। [२] (त्वम् इत्) = आप ही वस्तुतः (क्षपावान् असि) = सब काम-क्रोध आदि शत्रुओं को परे फेंकनेवाले हैं। आप ही इन्हें हमारे से दूर करते हैं।
भावार्थभाषाः - भावार्थ- प्रभु का उपासन हमें क्रोध के आक्रमण से बचाए ।
0 बार पढ़ा गया

शिव शंकर शर्मा

पदार्थान्वयभाषाः - हे समह=सर्वपूज्य इन्द्र ! त्वम्। बर्हिष्मद्भिः= सर्वसाधनसम्पन्नैः। भूरिभिः=बहुभिः। ऋषिभिः। स्तविष्यसे=स्तूयसे। हे शर ! यद् यस्त्वम्=इत्थमनेन प्रकारेण। एकमेकमित्=एकमेकमेव। वत्सान्=बहून् वत्सात्। पराददः। सद्भ्यः प्रयच्छसि ॥१४॥
0 बार पढ़ा गया

डॉ. तुलसी राम

पदार्थान्वयभाषाः - No wrath of man rules over you, all time dear friend of humanity, since your very birth you are the master and ruler of the earth.