प्र यो वां॑ मित्रावरुणाजि॒रो दू॒तो अद्र॑वत् । अय॑:शीर्षा॒ मदे॑रघुः ॥
अंग्रेज़ी लिप्यंतरण
मन्त्र उच्चारण
pra yo vām mitrāvaruṇājiro dūto adravat | ayaḥśīrṣā maderaghuḥ ||
पद पाठ
प्र । यः । वा॒म् । मि॒त्रा॒व॒रु॒णा॒ । अ॒जि॒रः । दू॒तः । अद्र॑वत् । अयः॑ऽशीर्षा । मदे॑ऽरघुः ॥ ८.१०१.३
ऋग्वेद » मण्डल:8» सूक्त:101» मन्त्र:3
| अष्टक:6» अध्याय:7» वर्ग:6» मन्त्र:3
| मण्डल:8» अनुवाक:10» मन्त्र:3
0 बार पढ़ा गया
हरिशरण सिद्धान्तालंकार
अजिरः दूतः
पदार्थान्वयभाषाः - [१] हे (मित्रावरुणा) = स्नेह व द्वेषनिवारण के भावो ! (यः) = जो (वाम्) = आपके (प्रति प्र अद्रवत्) = प्रकर्षेण गतिवाला होता है वह (अजिरः) = क्रियाशीलता द्वारा सब मलों को परे फेंकनेवाला व (दूतः) = अध्यात्म शत्रुओं को संतप्त करनेवाला होता है, राग-द्वेष उसके समीप नहीं फटकते। [२] यह मित्र और वरुण का उपासक (अयः शीर्षा) = हिरण्यालंकृत सिरवाला, अर्थात् स्थिर ज्ञान से सुशोभित मस्तिष्कवाला व (मदेरघुः) = उल्लासजनक सोम के सुरक्षित होने से तीव्र गतिवाला होता है । यह स्फूर्ति से कार्यों को करनेवाला होता है। स्नेह व निर्देषता के भाव हमें क्रियाशील व सब वासनाओं को संतप्त करनेवाला
भावार्थभाषाः - भावार्थ- बनाते हैं। इनसे हम स्थिरज्ञान से सुशोभित मस्तिष्कवाले व उल्लासपूर्वक कर्त्तव्य कर्मों को करनेवाले बनते हैं।
0 बार पढ़ा गया
डॉ. तुलसी राम
पदार्थान्वयभाषाः - O Mitra and Varuna, love and judgement of divinity, light and dark of life, sun and ocean of the cosmos, external pranic energy and internal udanic energy, the person who is wise and learned and eliminates the negativities and undesirables of life, and with his wisdom and values, realises you both achieves the golden heights of wisdom and intrepid happiness in the simplest way at the shortest time.
