वांछित मन्त्र चुनें

यो रजां॑सि विम॒मे पार्थि॑वानि॒ त्रिश्चि॒द्विष्णु॒र्मन॑वे बाधि॒ताय॑। तस्य॑ ते॒ शर्म॑न्नुपद॒द्यमा॑ने रा॒या म॑देम त॒न्वा॒३॒॑ तना॑ च ॥१३॥

अंग्रेज़ी लिप्यंतरण

yo rajāṁsi vimame pārthivāni triś cid viṣṇur manave bādhitāya | tasya te śarmann upadadyamāne rāyā madema tanvā tanā ca ||

मन्त्र उच्चारण
पद पाठ

यः। रजां॑सि। वि॒ऽम॒मे। पार्थि॑वानि। त्रिः। चि॒त्। विष्णुः॑। मन॑वे। बा॒धि॒ताय॑। तस्य॑। ते॒। शर्म॑न्। उ॒प॒ऽद॒द्यमा॑ने। रा॒या। म॒दे॒म॒। त॒न्वा॑। तना॑। च॒ ॥१३॥

ऋग्वेद » मण्डल:6» सूक्त:49» मन्त्र:13 | अष्टक:4» अध्याय:8» वर्ग:7» मन्त्र:3 | मण्डल:6» अनुवाक:4» मन्त्र:13


0 बार पढ़ा गया

स्वामी दयानन्द सरस्वती

फिर मनुष्यों को क्या जानने योग्य है, इस विषय को कहते हैं ॥

पदार्थान्वयभाषाः - हे मनुष्यो ! (यः) जो (विष्णुः) चराचर में प्रवेश होता वह जगदीश्वर (बाधिताय) पीड़ित (मनवे) मनुष्य के लिये (पार्थिवानि) पृथिवी में सिद्ध हुए (रजांसि) लोकों को (त्रिः) तीन वार (चित्) ही (विममे) रचता है (तस्य) उसके सम्बन्ध में (ते) आपके (उपदद्यमाने) समीप ग्रहण किये (शर्मन्) घर में (तना) विस्तृत (राया) धन (तन्वा, च) और शरीर के साथ हम लोग (मदेम) आनन्दित हों ॥१३॥
भावार्थभाषाः - हे मनुष्यो ! जो जगदीश्वर सब जगत् का निर्माण करके मनुष्यादिकों का उपकार करता है, उसके आश्रय से ही हम लोग धनवान् और बहुत आयुवाले हों ॥१३॥
0 बार पढ़ा गया

हरिशरण सिद्धान्तालंकार

राया तन्वा तना च

पदार्थान्वयभाषाः - [१] (यः) = जो प्रभु (बाधिताय) = आसुरभावों से पीड़ित किये जानेवाले (मनवे) = मनुष्य के रक्षण के लिये (पार्थिवानि रजांसि) = इन पार्थिव लोकों को (चित्) = निश्चय से (त्रिः विममे) = 'इन्द्रियों, मन व बुद्धि' के क्रम से तीन बार (विममे) = विशिष्टरूप से बनाता है। अर्थात् इन्द्रियों, मन व बुद्धि रूप उपकरणों को प्राप्त कराके मनुष्यों का कल्याण करता है । [२] (तस्य) = उस (ते) = तेरे द्वारा (उपदद्यमाने) = दिये जा रहे (शर्यन्) = इस गृह में (राया) = साधनभूत धनों से (तन्वा) = शक्तियों के विस्तार से युक्त नीरोग शरीर से (च) = तथा (तना) = उत्तम सन्तानों के साथ (मदेम) = आनन्द का अनुभव करें।
भावार्थभाषाः - भावार्थ- प्रभु हमें उत्तम इन्द्रियों, मन व बुद्धि को प्राप्त कराते हैं। प्रभु से दिये गये इस गृह में हम 'धन, शक्ति विस्तार व उत्तम सन्तानों' के साथ आनन्दयुक्त होकर रहें ।
0 बार पढ़ा गया

स्वामी दयानन्द सरस्वती

पुनर्मनुष्यैः किं ज्ञातव्यमित्याह ॥

अन्वय:

हे मनुष्या ! यो विष्णुर्बाधिताय मनवे पार्थिवानि रजांसि त्रिश्चिद् विममे तस्य सम्बन्धे त उपदद्यमाने शर्मन् शर्मणि तना राया तन्वा च सह वयं मदेम ॥१३॥

पदार्थान्वयभाषाः - (यः) (रजांसि) लोकान् (विममे) रचयति (पार्थिवानि) पृथिव्यां भवानि (त्रिः) त्रिवारम् (चित्) अपि (विष्णुः) यो वेवेष्टि स जगदीश्वरः (मनवे) मनुष्याय (बाधिताय) पीडिताय (तस्य) (ते) तव (शर्मन्) शर्म्मणि गृहे (उपदद्यमाने) उपादीयमाने (राय) धनेन (मदेम) आनन्देम (तन्वा) शरीरेण (तना) विस्तृतेन (च) ॥१३॥
भावार्थभाषाः - हे मनुष्या ! यो जगदीश्वरः सर्वं जगन्निर्माय मनुष्याद्युपकारं करोति तस्याश्रयेणैव वयं धनवन्तश्चिरायुषो भवेम ॥१३॥
0 बार पढ़ा गया

डॉ. तुलसी राम

पदार्थान्वयभाषाः - O lord all pervasive, Vishnu, who have created the three regions of the universe for humanity and sustain the three to save us from the limitations of suffering and darkness, we pray that with the abundant and expansive gifts of health and wealth we may live and enjoy life in this vast home given by you.
0 बार पढ़ा गया

आचार्य धर्मदेव विद्या मार्तण्ड

What should men know-is further told.

अन्वय:

O men ! by the grace of that Omnipresent God, who creates the earth and other worlds for the benefit of the suffering man, let us enjoy happiness at our home under the shelter provided by Him and with vast wealth and our bodies.

भावार्थभाषाः - O men ! let us be wealthy and long lived by taking shelter in that God, who does great good to men and other living being by creating this world.
0 बार पढ़ा गया

माता सविता जोशी

(यह अनुवाद स्वामी दयानन्द सरस्वती जी के आधार पर किया गया है।)
भावार्थभाषाः - हे माणसांनो! जो जगदीश्वर सर्व जगाची निर्मिती करून माणसांवर उपकार करतो त्याच्या आश्रयानेच आम्ही सर्वांनी श्रीमंत व दीर्घायु व्हावे. ॥ १३ ॥