वांछित मन्त्र चुनें

को वे॑द नू॒नमे॑षां॒ यत्रा॒ मद॑न्ति॒ धूत॑यः। ऋ॒तजा॑ता अरे॒पसः॑ ॥१४॥

अंग्रेज़ी लिप्यंतरण

ko veda nūnam eṣāṁ yatrā madanti dhūtayaḥ | ṛtajātā arepasaḥ ||

मन्त्र उच्चारण
पद पाठ

कः। वे॒द॒। नू॒नम्। ए॒षा॒म्। यत्र॑। मद॑न्ति। धूत॑यः। ऋ॒तऽजा॑ताः। अ॒रे॒पसः॑ ॥१४॥

ऋग्वेद » मण्डल:5» सूक्त:61» मन्त्र:14 | अष्टक:4» अध्याय:3» वर्ग:28» मन्त्र:4 | मण्डल:5» अनुवाक:5» मन्त्र:14


0 बार पढ़ा गया

स्वामी दयानन्द सरस्वती

फिर उपदेशार्थ विषय को कहते हैं ॥

पदार्थान्वयभाषाः - हे विद्वानो ! (यत्रा) जहाँ (ऋतजाताः) सत्य में उत्पन्न होनेवाले (अरेपसः) अपराध से रहित (धूतयः) पाप को कम्पानेवाले (मदन्ति) प्रसन्न होते हैं वहाँ (एषाम्) इन वायु आदि के स्वरूप को (नूनम्) निश्चित (कः) कौन (वेद) जानता है ॥१४॥
भावार्थभाषाः - हे मनुष्यो ! अपराध-अनपराध तथा सत्य और असत्य को कौन जानता है, यह हम पूछते हैं। जो प्रमाद से रहित और परमेश्वरभक्त होते हैं ॥१४॥
0 बार पढ़ा गया

हरिशरण सिद्धान्तालंकार

ऋतजाता:-अरेपसः

पदार्थान्वयभाषाः - [१] (एषाम्) = इन प्राणों के स्वरूप व स्थान को (नूनम्) = निश्चय से (कः वेद) = कोई विरला ही जानता है ? (यत्रा) = जिन स्थानों में स्थित हुए हुए (धूतयः) = शत्रुओं को कम्पित करनेवाले ये प्राण (मदन्ति) [मादयन्ति] = जीवन को उल्लासमय बनाते हैं। शरीरस्थ प्राण अपनी क्रियाओं से शरीर की व्याधियों व मन की आधियों को विनष्ट करते हैं। पर कोई विरला पुरुष ही इन प्राणों की साधना में प्रवृत्त होता है। [२] ये प्राण (ऋतजाता:) = ऋत का अनुभव होने के लिये ही प्रादुर्भूत हुए हैं [ऋते जाता:], इनके कारण अमृत का विनाश होकर ऋत का विकास होता है। (अरेपसः) = ये प्राण दोषरहित हैं। प्राणसाधना से सब दोषों का दहन होकर जीवन निर्दोष व दीप्त बनता है।
भावार्थभाषाः - भावार्थ- प्राणसाधना से [१] जीवन निर्दोष बनता है, [२] ऋत व सत्य का जीवन में विकास होता है। [३] सब मलों का परिहार होने से आनन्द का अनुभव होता है ।
0 बार पढ़ा गया

स्वामी दयानन्द सरस्वती

पुनरुपदेशार्थविषयमाह ॥

अन्वय:

हे विद्वांसो ! यत्रर्तजाता अरेपसो धूतयो मदन्ति तत्रैषां स्वरूपं नूनं को वेद ॥१४॥

पदार्थान्वयभाषाः - (कः) (वेद) जानाति (नूनम्) निश्चितम् (एषाम्) वाय्वादीनाम् (यत्रा) (मदन्ति) हर्षन्ति (धूतयः) ये पापं धूनयन्ति ते (ऋतजाताः) य ऋते जायन्ते ते (अरेपसः) अनपराधिनः ॥१४॥
भावार्थभाषाः - हे मनुष्या ! अपराधानपराधौ सत्यासत्ये च को वेत्तीति पृच्छामः। ये प्रमादविरहाः परमेश्वरभक्ता भवन्तीति ॥१४॥
0 बार पढ़ा गया

डॉ. तुलसी राम

पदार्थान्वयभाषाः - Who would know of them for sure where these tempestuous heroes born of truth, immaculate and free challengers of sin, work and rejoice and celebrate their victory?
0 बार पढ़ा गया

आचार्य धर्मदेव विद्या मार्तण्ड

Something about the duties of the enlightened persons is told further.

अन्वय:

O learned persons! who knows with certainty where those noble persons who are well-known for their truthfulness, and who are sinless, or faultless and shakers or strikers of sin, rejoice?

भावार्थभाषाः - We ask you, who are the knowers Of The fault (sin) and merit, truth and untruth. The answer is that those who are devotees of God are free from all negligence.
0 बार पढ़ा गया

माता सविता जोशी

(यह अनुवाद स्वामी दयानन्द सरस्वती जी के आधार पर किया गया है।)
भावार्थभाषाः - हे माणसांनो! कोण अपराध-अनपराध तसेच सत्य व असत्य जाणतो? हे आम्ही विचारतो. तर (त्याचे उत्तर असे की) जे प्रमादरहित असून परमेश्वर भक्त असतात तेच हे जाणतात. ॥ १४ ॥