वांछित मन्त्र चुनें

ज्यायां॑सम॒स्य य॒तुन॑स्य के॒तुन॑ ऋषिस्व॒रं च॑रति॒ यासु॒ नाम॑ ते। या॒दृश्मि॒न्धायि॒ तम॑प॒स्यया॑ विद॒द्य उ॑ स्व॒यं वह॑ते॒ सो अरं॑ करत् ॥

अंग्रेज़ी लिप्यंतरण

jyāyāṁsam asya yatunasya ketuna ṛṣisvaraṁ carati yāsu nāma te | yādṛśmin dhāyi tam apasyayā vidad ya u svayaṁ vahate so araṁ karat ||

मन्त्र उच्चारण
पद पाठ

ज्यायां॑सम्। अ॒स्य। य॒तुन॑स्य। के॒तुना॑। ऋ॒षि॒ऽस्व॒रम्। च॒र॒ति॒। यासु॑। नाम॑। ते॒। या॒दृश्मि॑न्। धायि॑। तम्। अ॒प॒स्यया॑। वि॒द॒त्। यः। ऊँ॒ इति॑। स्व॒यम्। वह॑ते। सः। अर॑म्। क॒र॒त् ॥८॥

ऋग्वेद » मण्डल:5» सूक्त:44» मन्त्र:8 | अष्टक:4» अध्याय:2» वर्ग:24» मन्त्र:3 | मण्डल:5» अनुवाक:3» मन्त्र:8


0 बार पढ़ा गया

स्वामी दयानन्द सरस्वती

फिर उसी विषय को कहते हैं ॥

पदार्थान्वयभाषाः - (यः) जो (अस्य) इस (यतुनस्य) यत्न करनेवाले विद्वान् के (केतुना) प्रज्ञान से (ज्यायांसम्) श्रेष्ठ (ऋषिस्वरम्) ऋषियों के उपदेश को (चरति) प्राप्त होता है और जिन (ते) आपका (यासु) जिन प्रजाओं में (नाम) नाम है और (यादृश्मिन्) जैसे व्यवहार में जो अन्य जनों से (धायि) धारण किया जाता है (तम्) उसको (अपस्यया) अपने कर्म्म की इच्छा से (विदत्) प्राप्त होता और (उ) भी (स्वयम्) स्वयम् (वहते) प्राप्त होता है (सः) वह हम लोगों को (अरम्) समर्थ (करत्) करे ॥८॥
भावार्थभाषाः - जो मनुष्य यथार्थवक्ता जन के समीप से प्राप्त हुए बोध से स्वयं उत्तम होकर अन्यों को उत्तम प्रकार भूषित करें, वे सुख को प्राप्त होते हैं ॥८॥
0 बार पढ़ा गया

हरिशरण सिद्धान्तालंकार

क्रियाशील ज्ञानी पुरुष द्वारा प्रभु

पदार्थान्वयभाषाः - [१] (अस्य) = इस (यतुनस्य) = यत्नशील पुरुष के केतुना ज्ञान से, अर्थात् यत्नशील व ज्ञानी बनकर यह (ज्यायांसम्) = अतिप्रशस्त [प्रशस्य को ज्य आदेश है] (ऋषिस्वरम्) = ऋषियों-सी की जानेवाली स्तुति को (चरति) = करता है। उन ऋषि स्तुतियों को यह करता है (यासु) = जिन में (ते नाम) = तेरे प्रति नमन होता है। नम्रता की भावना से युक्त स्तुतियों में यह प्रवृत्त होता है। [२] इस स्तोता का मन (यादृश्मिन् धायि) = जैसी कामना में स्थापित होता है, (तम्) = जो (अपस्यया) = कर्मों में लगने की वृत्ति से (विदत्) = प्राप्त करता है। यह स्तोता उस उस कामना को क्रियाशील बनकर पूर्ण कर पाता है। इस प्रकार (यः) = जो (उ) = निश्चय से स्वयं (वहते) = अपने कर्त्तव्य कर्मों का अपने आप धारण करता है, (सः) = वही (अरं करत्) = अपने को अलंकृत करनेवाला होता है। अर्थात् क्रियाशीलता ही जीवन को सद्गुणों से सुभूषित करती है।
भावार्थभाषाः - भावार्थ– यत्नशील व ज्ञानी बनकर हम नम्रता से प्रभु का स्तवन करें। पुरुषार्थ से सब कामनाओं को सिद्ध करनेवाले हों। क्रियाशील बनकर जीवन को सद्गुणों से अलंकृत करें ।
0 बार पढ़ा गया

स्वामी दयानन्द सरस्वती

पुनस्तमेव विषयमाह ॥

अन्वय:

योऽस्य यतुनस्य विदुषः केतुना ज्यायांसमृषिस्वरं चरति यस्य ते यासु नामास्ति यादृश्मिन् योऽन्यैर्धायि तमपस्यया विददु स्वयं वहते सोऽस्मानरं करत् ॥८॥

पदार्थान्वयभाषाः - (ज्यायांसम्) श्रेष्ठम् (अस्य) (यतुनस्य) यत्नशीलस्य (केतुना) प्रज्ञानेन (ऋषिस्वरम्) ऋषीणामुपदेशम् (चरति) प्राप्नोति (यासु) प्रजासु (नाम) (ते) तव (यादृश्मिन्) यादृशो व्यवहारे (धायि) ध्रियते (तम्) (अपस्यया) आत्मनः कर्मेच्छया (विदत्) लभते (यः) (उ) (स्वयम्) (वहते) प्राप्नोति (सः) (अरम्) अलम् (करत्) कुर्य्यात् ॥८॥
भावार्थभाषाः - ये मनुष्या आप्तस्य सकाशात् प्राप्तेन बोधेन स्वयमुत्तमा भूत्वाऽन्यान् सुभूषितान् कुर्य्युस्ते सुखं लभन्ते ॥८॥
0 बार पढ़ा गया

डॉ. तुलसी राम

पदार्थान्वयभाषाः - The ruler and scholar who receives and serves the superior, the holy and advancing voice of the seers and sages by virtue of the knowledge and efforts of this industrious scholar, and you whose name and fame resounds among the people, whichever way the name and fame and knowledge is received, and the man who attains the knowledge of that all by his own effort and karmic discipline and carries the tradition on by himself, self-possessed and self-established, may all these do us good on our way of life.
0 बार पढ़ा गया

आचार्य धर्मदेव विद्या मार्तण्ड

The enlightened persons attributes are defined.

अन्वय:

Let that man adorn us (make us exalted) who gets the sublime teaching of the seers by the knowledge received from an industrious enlightened person who is well known among the people. He receives that by the desire of doing good deeds and which dealing is upheld by others and he bears it.

भावार्थभाषाः - Those man enjoy happiness who, becoming good by the knowledge received from the absolutely truthful trustworthy and enlightened persons, make others also adorned or exalted.
0 बार पढ़ा गया

माता सविता जोशी

(यह अनुवाद स्वामी दयानन्द सरस्वती जी के आधार पर किया गया है।)
भावार्थभाषाः - जी माणसे आप्त लोकांकडून प्राप्त झालेल्या बोधामुळे स्वतः उत्तम बनून इतरांना उत्तम प्रकारे भूषित करतात ती सुख प्राप्त करतात. ॥ ८ ॥