वांछित मन्त्र चुनें

आ तेऽवो॒ वरे॑ण्यं॒ वृष॑न्तमस्य हूमहे। वृष॑जूति॒र्हि ज॑ज्ञि॒ष आ॒भूभि॑रिन्द्र तु॒र्वणिः॑ ॥३॥

अंग्रेज़ी लिप्यंतरण

ā te vo vareṇyaṁ vṛṣantamasya hūmahe | vṛṣajūtir hi jajñiṣa ābhūbhir indra turvaṇiḥ ||

मन्त्र उच्चारण
पद पाठ

आ। ते॒। अवः॑। वरे॑ण्यम्। वृष॑न्ऽतमस्य। हू॒म॒हे॒। वृष॑ऽजूतिः। हि। ज॒ज्ञि॒षे। आ॒ऽभूभिः॑। इ॒न्द्र॒। तु॒र्वणिः॑ ॥३॥

ऋग्वेद » मण्डल:5» सूक्त:35» मन्त्र:3 | अष्टक:4» अध्याय:2» वर्ग:5» मन्त्र:3 | मण्डल:5» अनुवाक:3» मन्त्र:3


0 बार पढ़ा गया

स्वामी दयानन्द सरस्वती

फिर उसी विषय को कहते हैं ॥

पदार्थान्वयभाषाः - हे (इन्द्र) अत्यन्त ऐश्वर्य्य से युक्त राजन् ! (हि) जिससे (वृषजूतिः) वृष के वेग से युक्त (तुर्वणिः) शीघ्रकारी और श्रेष्ठ गुणों से युक्त मन्त्रियों की याचना करनेवाले आप (आभूभिः) जो विद्या और विनय में सब ओर से प्रकट होते हैं, उनके साथ (जज्ञिषे) प्रकट होते हो, उन (वृषन्तमस्य) अत्यन्त बलिष्ठ (ते) आपके (वरेण्यम्) अतीव उत्तम (अवः) रक्षण आदि कर्म्म को हम लोग (आ, हूमहे) उत्तम प्रकार से स्वीकार करते हैं ॥३॥
भावार्थभाषाः - हे राजन् ! जिससे आप उत्तम गुण, कर्म्म और स्वभाववाले हो और पितृजन जैसे सन्तानों को वैसे हम लोगों का पालन करते हो, इससे आपको राजा हम लोग मानते हैं ॥३॥
0 बार पढ़ा गया

हरिशरण सिद्धान्तालंकार

आभूभिः इन्द्र तुर्वणिः

पदार्थान्वयभाषाः - १. हे (इन्द्र) = सर्वशक्तिमन् प्रभो! (वृषन्तमस्य ते) = अत्यन्त शक्तिशाली आपके (वरेण्यम्) = वरने के योग्य—श्रेष्ठ (अवः) = रक्षण को (आहूमहे) = हम पुकारते हैं। प्रभु का रक्षण ही वरेण्य है। सारा संसार हमारे प्रतिकूल हो, परन्तु प्रभु की अनुकूलता के होने पर कुछ बिगड़ता नहीं। प्रभु प्रतिकूल हों, सारा संसार अनुकूल हो तो भी कुछ सुधरता नहीं । २. प्रभो ! आप (हि) = निश्चय से (वृषजूतिः) = शक्तिशाली गमनवाले (जज्ञिषे) = होते हैं। आपकी क्रियाएँ सब बलसम्पन्न हैं। आप (आभूभिः) = शरीर में चारों ओर व्याप्त होनेवाले इन प्राणों के द्वारा (तुर्वणिः) = रोग व वासना रूप शत्रुओं के हिंसक होते हैं ।
भावार्थभाषाः - भावार्थ- प्रभु का रक्षण ही वरणीय है। प्राणों द्वारा प्रभु रोगों व वासनाओं का हिंसन करते हैं।
0 बार पढ़ा गया

स्वामी दयानन्द सरस्वती

पुनस्तमेव विषयमाह ॥

अन्वय:

हे इन्द्र ! हि यतो वृषजूतिस्तुर्वणिस्त्वमाभूभिस्सह जज्ञिषे तस्य वृषन्तमस्य ते वरेण्यमवो वयमा हूमहे ॥३॥

पदार्थान्वयभाषाः - (आ) समन्तात् (ते) तव (अवः) रक्षणादिकं कर्म्म (वरेण्यम्) अतीवोत्तमम् (वृषन्तमस्य) अतिशयेन बलिष्ठस्य (हूमहे) स्वीकुर्महे (वृषजूतिः) वृषस्येव जूतिर्वेगो यस्य सः (हि) यतः (जज्ञिषे) जायसे (आभूभिः) ये विद्याविनये समन्ताद्भवन्ति तैः सह (इन्द्र) परमैश्वर्य्ययुक्त राजन् (तुर्वणिः) यस्तुरः शीघ्रकारिणः शुभगुणानमात्यान् याचते सः ॥३॥
भावार्थभाषाः - हे राजन् ! यतो भवान् शुभगुणकर्मस्वभावोऽस्ति पितृवदस्मान् पालयति तस्माद्भवन्तं राजानं वयं मन्यामहे ॥३॥
0 बार पढ़ा गया

डॉ. तुलसी राम

पदार्थान्वयभाषाः - Indra, refulgent lord of power and protection, we invoke and pray for your protection, most cherished, since you are the most generous and gracious. Uninterrupted is the shower of your grace like the showers of a cloud, as you arise, instantly victorious, commanding and bearing the protective blessings of existence such as knowledge, power and humility.
0 बार पढ़ा गया

आचार्य धर्मदेव विद्या मार्तण्ड

The same subject of State and it's ruler is continued.

अन्वय:

O prosperous king! you are possessor of impetus of a mighty bull, desire to have prompting and virtuous ministers and manifest your power fully supplemented by fully endowed with knowledge and humility. We accept your most desirable assured protection, as you are most powerful.

भावार्थभाषाः - O king! we accept you as our ruler because you are endowed with noble virtues, actions and temperament, and guard us as father.
0 बार पढ़ा गया

माता सविता जोशी

(यह अनुवाद स्वामी दयानन्द सरस्वती जी के आधार पर किया गया है।)
भावार्थभाषाः - हे राजा! तू उत्तम गुण, कर्म स्वभावाचा आहेस व पिता जसे संतानांचे पालन करतो तसे तू आमचे पालन करतोस. त्यामुळे आम्ही तुला राजा मानतो. ॥ ३ ॥