वांछित मन्त्र चुनें

हृ॒णी॒यमा॑नो॒ अप॒ हि मदैयेः॒ प्र मे॑ दे॒वानां॑ व्रत॒पा उ॑वाच। इन्द्रो॑ वि॒द्वाँ अनु॒ हि त्वा॑ च॒चक्ष॒ तेना॒हम॑ग्ने॒ अनु॑शिष्ट॒ आगा॑म् ॥८॥

अंग्रेज़ी लिप्यंतरण

hṛṇīyamāno apa hi mad aiyeḥ pra me devānāṁ vratapā uvāca | indro vidvām̐ anu hi tvā cacakṣa tenāham agne anuśiṣṭa āgām ||

मन्त्र उच्चारण
पद पाठ

हृ॒णी॒यमा॑नः। अप॑। हि। मत्। ऐयेः॑। प्र। मे॒। दे॒वाना॑म्। व्र॒त॒ऽपाः। उ॒वा॒च॒। इन्द्रः॑। वि॒द्वान्। अनु॑। हि। त्वा॒। च॒चक्ष॑। तेन॑। अ॒हम्। अ॒ग्ने॒। अनु॑ऽशिष्टः। आ। अ॒गा॒म् ॥८॥

ऋग्वेद » मण्डल:5» सूक्त:2» मन्त्र:8 | अष्टक:3» अध्याय:8» वर्ग:15» मन्त्र:2 | मण्डल:5» अनुवाक:1» मन्त्र:8


0 बार पढ़ा गया

स्वामी दयानन्द सरस्वती

फिर उसी विषय को अगले मन्त्र में कहते हैं ॥

पदार्थान्वयभाषाः - हे (अग्ने) तीन दोषों के नाश करनेवाले ! (हृणीयमानः) क्रोध करते हुए आप (हि) ही (मत्) मेरे समीप से (अप, ऐयेः) जाइये और जो (हि) निश्चय (इन्द्रः) विद्या और ऐश्वर्य्य से युक्त (विद्वान्) विद्वान् (त्वा) आपको (अनु, चचक्ष) अनुकूल कहे और जो (मे) मेरे लिये (देवानाम्) विद्वानों के बीच (व्रतपाः) सत्य की रक्षा करनेवाला हुआ सत्य को (प्र, उवाच) कहे (तेन) इससे (अनुशिष्टः) शिक्षा को प्राप्त (अहम्) मैं सत्यबोध को (आ, अगाम्) प्राप्त होऊँ ॥८॥
भावार्थभाषाः - जो मनुष्य दुष्ट गुण, कर्म, स्वभाववाले हों वे दूर रखने योग्य हैं और जो धर्मिष्ठ सत्य का उपदेश करें, उनके सङ्ग से शिष्ट अर्थात् श्रेष्ठ होके सुख को प्राप्त होवें ॥८॥
0 बार पढ़ा गया

हरिशरण सिद्धान्तालंकार

['जितेन्द्रिय ज्ञानी' आचार्य] फिर से प्रभु का प्रिय बनना

पदार्थान्वयभाषाः - [१] हे (अग्ने) = परमात्मन् ! जब मैं विषयों में फँस गया तो मुझे अपने पुत्र के रूप में स्वीकार करने में लज्जा अनुभव करते हुए आप (मत्) = मेरे से (हि) = निश्चयपूर्वक (अप ऐये:) = दूर हो गये। प्रभु का पुत्र विषयों में फँसे यह प्रभु के लिये भी लज्जाकर है ही। (देवानां व्रतपा:) = देवों के व्रतों के पालन करनेवाले ज्ञानी पुरुष ने (मे) = मुझे (प्र उवाच) = इस बात को कहा। देवों के व्रतों का पालन करनेवाला यह ज्ञानी मुझे प्रेरणा देता हुआ बतला रहा था कि इस प्रकार विषय मलिन तुझे प्रभु अपने पुत्र के रूप में कैसे स्वीकार करें ? [२] (इन्द्रः) = जितेन्द्रिय (विद्वान्) = ज्ञानी पुरुष (हि) = निश्चय से (त्वा) = आपको (अनुचचक्ष) = सर्वत्र आपकी महिमा का दर्शन करता हुआ देखता है । (तेन) = उसी से (अनुशिष्टः) = अनुशासन-उपदेश को प्राप्त करके (अहम्) = मैं (आगाम्) = आपके पास आया हूँ। विषय वासनाओं को छोड़कर मैं आपका पुनः प्रिय बनने की कामनावाला हूँ।
भावार्थभाषाः - भावार्थ- जितेन्द्रिय ज्ञानी आचार्यों से अनुशिष्ट होकर, विषयों से हम ऊपर उठें और प्रभु के प्रिय बनें ।
0 बार पढ़ा गया

स्वामी दयानन्द सरस्वती

पुनस्तमेव विषयमाह ॥

अन्वय:

हे अग्ने ! हृणीयमानस्त्वं हि मदपैयेर्यो हीन्द्रो विद्वाँस्त्वानु चचक्ष यो मे देवानां व्रतपाः सन् सत्यं प्रोवाच तेनाऽनुशिष्टोऽहं सत्यं बोधमागाम् ॥८॥

पदार्थान्वयभाषाः - (हृणीयमानः) क्रोधं कुर्वन् (अप) (हि) खलु (मत्) (ऐयेः) गच्छेः (प्र) (मे) मह्यम् (देवानाम्) विदुषाम् (व्रतपाः) सत्यरक्षकः (उवाच) उच्यात् (इन्द्रः) विद्यैश्वर्य्ययुक्तः (विद्वान्) (अनु) (हि) यतः (त्वा) त्वाम् (चचक्ष) कथयेत् (तेन) (अहम्) (अग्ने) त्रिदोषदाहक (अनुशिष्टः) प्राप्तशिक्षः (आ) (अगाम्) प्राप्नुयाम् ॥८॥
भावार्थभाषाः - ये मनुष्या दुष्टगुणकर्मस्वभावाः स्युस्ते दूरं रक्षणीयाः। ये च धर्मिष्ठाः सत्यमुपदिशेयुस्तत्सङ्गेन शिष्टा भूत्वा सुखमाप्नुत ॥८॥
0 बार पढ़ा गया

डॉ. तुलसी राम

पदार्थान्वयभाषाः - The observer of the laws of righteousness and divinity says: Let the element of hate and anger be away from me. Indra, man of knowledge and power, who knows and speaks of you, O Agni, destroyer of the pollution and impurity of body, mind and soul, has spoken to me and, instructed by him, I come to you in search of purity and purgation.
0 बार पढ़ा गया

आचार्य धर्मदेव विद्या मार्तण्ड

The attributes of enlightened persons are told.

अन्वय:

O burner of all the sins and evil's like fire ! (enlightened persons)! do not leave or depart away from me when feel angry. Let me acquire true knowledge from Indra-a preceptor endowed with the great wealth of wisdom who has imparted instructions to you. Being the protector of the vow of truth undertaken by the enlightened persons, he has taught the truth to me. Instructed by him, let me acquire true knowledge.

भावार्थभाषाः - Those men who are of evil attributes, actions and temperament should be kept away. By the association of the righteous persons who preach truth, people become good and enjoy happiness.
0 बार पढ़ा गया

माता सविता जोशी

(यह अनुवाद स्वामी दयानन्द सरस्वती जी के आधार पर किया गया है।)
भावार्थभाषाः - दुष्ट गुणकर्मस्वभावयुक्त माणसांना दूर ठेवावे व धार्मिक, सत्याचा उपदेश करणाऱ्यांच्या संगतीत श्रेष्ठ बनून सुख प्राप्त करावे. ॥ ८ ॥