वांछित मन्त्र चुनें

ए॒ता ते॑ अग्न उ॒चथा॑नि वे॒धोऽवो॑चाम क॒वये॒ ता जु॑षस्व। उच्छो॑चस्व कृणु॒हि वस्य॑सो नो म॒हो रा॒यः पु॑रुवार॒ प्र य॑न्धि ॥२०॥

अंग्रेज़ी लिप्यंतरण

etā te agna ucathāni vedho vocāma kavaye tā juṣasva | uc chocasva kṛṇuhi vasyaso no maho rāyaḥ puruvāra pra yandhi ||

मन्त्र उच्चारण
पद पाठ

ए॒ता। ते॒। अ॒ग्ने॒। उ॒चथा॑नि। वे॒धः॒। अवो॑चाम। क॒वये॑। ता। जु॒ष॒स्व॒। उत्। शो॒च॒स्व॒। कृ॒णु॒हि। वस्य॑सः। नः॒। म॒हः। रा॒यः। पु॒रु॒ऽवा॒र॒। प्र। य॒न्धि॒॥२०॥

ऋग्वेद » मण्डल:4» सूक्त:2» मन्त्र:20 | अष्टक:3» अध्याय:4» वर्ग:19» मन्त्र:5 | मण्डल:4» अनुवाक:1» मन्त्र:20


0 बार पढ़ा गया

स्वामी दयानन्द सरस्वती

फिर उसी विषय को अगले मन्त्र में कहते हैं ॥

पदार्थान्वयभाषाः - हे (वेधः) बुद्धिमान् (अग्ने) विद्वान् धार्मिक राजन् ! हम लोग (कवये) सब विद्या से युक्त (ते) आपके लिये जिन (एता) इन (उचथानि) उचित वचनों को (अवोचाम) कहें (ता) उनको आप (जुषस्व) सेवो और (उत्, शोचस्व) अत्यन्त विचारो (कृणुहि) करो (पुरुवार) हे बहुत आप्त अर्थात् सत्यवादी पुरुषों का स्वीकार करनेवाले ! (नः) हम लोगों के लिये (महः) बड़े (वस्यसः) अतिशयित निवसे धरे हुए (रायः) धनों को (प्र, यन्धि) उत्तमता से देओ ॥२०॥
भावार्थभाषाः - राजा को चाहिये कि यथार्थवक्ता ही पुरुषों के वचनों को सुन और उत्तम प्रकार विचार कर सेवन करें, उन यथार्थवक्ता पुरुषों के लिये प्रिय वस्तुओं को देकर वे निरन्तर सन्तुष्ट करने योग्य हैं, इस प्रकार राजा और यथार्थवक्ता पुरुषों की सभा सब मिल कर सब कर्म्मों को सिद्ध करें ॥२०॥ इस सूक्त में राजा, प्रजा और यथार्थवक्ता पुरुष के कृत्यवर्णन करने से इस सूक्त के अर्थ की इससे पूर्व सूक्त के अर्थ के साथ सङ्गति जाननी चाहिये ॥२०॥ यह द्वितीय सूक्त और उन्नीसवाँ वर्ग समाप्त हुआ ॥
0 बार पढ़ा गया

हरिशरण सिद्धान्तालंकार

'प्रभु प्रकाश प्रदीप्त' अन्तःकरण

पदार्थान्वयभाषाः - [१] हे (वेधः) = विधातः, सृष्टि के रचनेवाले (अग्ने) = प्रभो ! (कवये) = सर्वज्ञ ते आपके लिये (एतः उचयानि) = इन स्तोत्रों को (अवोचाम) = बोलें। (ता जुषस्व) = उन स्तोत्रों को आप प्रीतिपूर्वक सेवन करनेवाले होइये, आपके लिये वे स्तोत्र प्रिय हों। [२] (उत् शोचस्व) = आप मेरे हृदयाकाश में दीप्त होइये। (नः) = हमें (वस्यसः) = उत्कृष्ट जीवनवाला (कृणुहि) = करिये। हे (पुरुवार) = पालक व पूरक वरणीय वस्तुओंवाले प्रभो ! हमें (महो राय:) = महत्त्वपूर्ण धनों को (प्रयन्धि) दीजिये।
भावार्थभाषाः - भावार्थ- हम प्रभु का स्तवन करें। हमारा हृदय प्रभु के प्रकाश से दीप्त हो। हमारा जीवन उत्तम बने और प्रभु हमें महत्त्वपूर्ण धनों को प्राप्त करायें। सम्पूर्ण सूक्त प्रभु स्मरण से जीवन को सुन्दर बनाने का उल्लेख कर रहा है। यही भाव अगले सूक्त में भी द्रष्टव्य है -
0 बार पढ़ा गया

स्वामी दयानन्द सरस्वती

पुनस्तमेव विषयमाह ॥

अन्वय:

हे वेधोऽग्ने ! वयं कवये ते यान्येता उचथान्यवोचाम ता त्वं जुषस्वोच्छोचस्व कृणुहि, हे पुरुवार ! नो महो वस्यसो रायः प्र यन्धि ॥२०॥

पदार्थान्वयभाषाः - (एता) एतानि (ते) तुभ्यम् (अग्ने) विद्वन्धार्मिकराजन् (उचथानि) उचितानि वचनानि (वेधः) मेधाविन् (अवोचाम) वदेम (कवये) सर्वविद्यायुक्ताय (ता) तानि (जुषस्व) सेवस्व (उत्) (शोचस्व) विचारय (कृणुहि) अनुतिष्ठ (वस्यसः) वसीयसः (नः) अस्मभ्यम् (महः) महतः (रायः) धनानि (पुरुवार) यः पुरून् बहूनाप्तान् वृणोति तत्सम्बुद्धौ (प्र) (यन्धि) प्रयच्छ ॥२०॥
भावार्थभाषाः - राज्ञा आप्तानामेव वचांसि श्रुत्वा सुविचार्य्य सेवनीयानि तेभ्य आप्तेभ्यः प्रियाणि वस्तूनि दत्वैते सततं सन्तोषणीया एवं राजाप्तसभे मिलित्वा सर्वाणि कर्माणि समापयेतामिति ॥२०॥ अथ राजप्रजाऽप्तजनकृत्यवर्णनादेतदर्थस्य पूर्वसूक्तार्थेन सह सङ्गतिर्वेद्या ॥२०॥ इति द्वितीयं सूक्तमेकोनविंशो वर्गश्च समाप्तः ॥
0 बार पढ़ा गया

डॉ. तुलसी राम

पदार्थान्वयभाषाः - These are the words of thanks and praise we poets speak for you, Lord Omniscient Agni. Please to accept these, consider, shine and rise to reveal the light of your glory to our vision. Make us rich with the wealth of divinity. Lord universal friend of the many who choose, lead us to glorious honour and excellence in existence.
0 बार पढ़ा गया

आचार्य धर्मदेव विद्या मार्तण्ड

The same subject of duties of a king is highlighted.

अन्वय:

O wise, learned and righteous king! you are endowed with much knowledge and wisdom, and we have repeated these qualities properly to you. Please accept them and think over them well. You pick up absolutely truthful and reliable learned persons, and hence bestow upon us much wealth. also on the king depends the life and growth of the people.

भावार्थभाषाः - A king should listen attentively to the worlds of absolutely truthful highly learned persons and act upon them after pondering over them well. These great and absolutely truthful persons must be pleased constantly by giving them their desirable objects. Thus the king and the Council of these aptas (adepts) should accomplish all assignments jointly and in unison.
0 बार पढ़ा गया

माता सविता जोशी

(यह अनुवाद स्वामी दयानन्द सरस्वती जी के आधार पर किया गया है।)
भावार्थभाषाः - राजाने आप्त विद्वान पुरुषांचे वचन ऐकून व उत्तम प्रकारे विचार करून ग्रहण करावे. विद्वान पुरुषांना प्रिय वस्तू देऊन निरंतर संतुष्ट करावे. या प्रकारे राजा व विद्वान पुरुषांची सभा सर्वांनी मिळून सर्व कर्म सिद्ध करावे. ॥ २० ॥