वांछित मन्त्र चुनें

ये त्वा॑ देवोस्रि॒कं मन्य॑मानाः पा॒पा भ॒द्रमु॑प॒जीव॑न्ति प॒ज्राः। न दू॒ढ्ये॒३॒॑ अनु॑ ददासि वा॒मं बृह॑स्पते॒ चय॑स॒ इत्पिया॑रुम् ॥

अंग्रेज़ी लिप्यंतरण

ye tvā devosrikam manyamānāḥ pāpā bhadram upajīvanti pajrāḥ | na dūḍhye anu dadāsi vāmam bṛhaspate cayasa it piyārum ||

मन्त्र उच्चारण
पद पाठ

ये। त्वा॒। दे॒व॒। उ॒स्रि॒कम्। मन्य॑मानाः। पा॒पाः। भ॒द्रम्। उ॒प॒ऽजीव॑न्ति। प॒ज्राः। न। दुः॒ऽध्ये॑। अनु॑। द॒दा॒सि॒। वा॒मम्। बृह॑स्पते। चय॑से। इत्। पिया॑रुम् ॥ १.१९०.५

ऋग्वेद » मण्डल:1» सूक्त:190» मन्त्र:5 | अष्टक:2» अध्याय:5» वर्ग:12» मन्त्र:5 | मण्डल:1» अनुवाक:24» मन्त्र:5


0 बार पढ़ा गया

स्वामी दयानन्द सरस्वती

फिर उसी विषय को अगले मन्त्र में कहा है ।

पदार्थान्वयभाषाः - हे (देव) विद्वान् ! (ये) जो (मन्यमानाः) विज्ञानवान् (पापाः) अधर्माचारी (पज्राः) प्राप्त हुए जन (उस्रिकम्) गौओं के साथ विचरते उन (भद्रम्) कल्याणरूपी (त्वा) आपके (उप, जीवन्ति) समीप जीवित हैं वे आपकी शिक्षा पाने योग्य हैं। हे (बृहस्पते) बड़े विद्वानों की पालना करनेवाले जो आप (ढूढ्ये) दुष्ट—बुरा विचार करनेवाले को (न, अनु, ददासि) अनुक्रम से सुख नहीं देते (वामम्) प्रशंसित (पियारुम्) पान की इच्छा करनेवाले को (इत्) ही (चयसे) प्राप्त होते वे आप सभों को उपदेश देओ ॥ ५ ॥
भावार्थभाषाः - जो विद्वान् जन अपने निकटवर्त्ती अज्ञ, अभिमानी, पापी जनों को उपदेश दे धार्मिक करते हैं, वे कल्याण को प्राप्त होते हैं ॥ ५ ॥
0 बार पढ़ा गया

हरिशरण सिद्धान्तालंकार

प्रभु को उस्त्रिक समझनेवाले

पदार्थान्वयभाषाः - १. (ये) = जो (पापा:) = पापी लोग (पज्रा:) = [wealth, rich] अन्याय मार्ग से धन कमाकर ऐश्वर्यसम्पन्न बने हुए (भद्रं त्वा) = कल्याण करने और सुख देनेवाले आपको हे देव-सब-कुछ देनेवाले प्रभो ! (उस्त्रिकं मन्यमानाः) = [उत्रि = an old ox] बूढ़ा बैल जानते हुए (उपजीवन्ति) = इस संसार में विलासमय जीवन बिताते हैं, जो श्रेयमार्ग को छोड़कर प्रेयमार्ग को अपनाते हैं, परलोक को न मानते हुए केवल इस लोक की मौज का ही ध्यान करते हैं, इन (दूढ्ये) = दुर्बुद्धि पुरुषों में आप (वामम्) = सुन्दर, श्रेयस्कर वस्तुओं को (न अनुददासि) = नहीं देते हैं । २. ये लोग औरों की हिंसा करके भी अपने स्वार्थ को सिद्ध करनेवाले होते हैं। हे (बृहस्पते) = ज्ञान के स्वामिन् प्रभो ! आप (पियारुम्) = इस हिंसक को (इत्) = निश्चय से (चयसे) = [to detest, to hate] प्रेम नहीं करते हो। इसका आप विनाश ही करते हो। इनके भोग ही इनके विनाश का कारण बन जाते हैं । ये लोग 'आत्मा-परमात्मा की चर्चाओं' को व्यर्थ समझते हैं, परमात्मा की उपासना को निरर्थक जानते हैं। ये भोगों को भोगने में लगे रहते हैं और परिणामतः भोगों से भोगे जाते हैं ।
भावार्थभाषाः - भावार्थ - प्रभु को बूढ़ा बैल समझते हुए जो प्रकृति के भोगों को ही सब कुछ समझते हैं, वे इन भोगों में फँसकर नष्ट हो जाते हैं ।
0 बार पढ़ा गया

स्वामी दयानन्द सरस्वती

पुनस्तमेव विषयमाह ।

अन्वय:

हे देव विद्वन् ये मन्यमानाः पापाः पज्रा उस्रिकं भद्रं त्वा त्वामुपजीवन्ति ते त्वया शासनीयाः। हे बृहस्पते यस्त्वं ढूढ्ये सुखं नानुददासि वामं पियारुमिच्चयसे स त्वं सर्वानुपदिश ॥ ५ ॥

पदार्थान्वयभाषाः - (ये) (त्वा) त्वाम् (देव) विद्वन् (उस्रिकम्) य उस्राभिर्गोभिश्चरति तम् (मन्यमानाः) विजानन्तः (पापाः) अधर्माचरणाः (भद्रम्) कल्याणरूपिणम् (उपजीवन्ति) (पज्राः) प्राप्ताः। अत्र वर्णव्यत्ययेन दस्य जः। (न) (ढूढ्ये) यो दुष्टं ध्यायति विचारयति तस्मै। अत्र चतुर्थ्यर्थे सप्तमी। (अनु) (ददासि) (वामम्) प्रशस्यम्। वाममिति प्रशस्यना०। निघं० ३। ८। (बृहस्पते) बृहतां विदुषां पालक (चयसे) प्राप्नोषि (इत्) एव (पियारुम्) पानेच्छुकम् ॥ ५ ॥
भावार्थभाषाः - ये विद्वांसः स्वसन्निहितानज्ञानाभिमानिनः पापाचारानुपदिश्य धार्मिकान् कुर्वन्ति ते कल्याणमाप्नुवन्ति ॥ ५ ॥
0 बार पढ़ा गया

डॉ. तुलसी राम

पदार्थान्वयभाषाः - There are those rigid and sinful people who accept the wise man as brilliant and good, but in reality they exploit him to live by him for self-support as parasites do. O Brhaspati, you yield not to the man of crooked intelligence but choose the man of honest desire for the gift of knowledge.
0 बार पढ़ा गया

आचार्य धर्मदेव विद्या मार्तण्ड

The Brihaspati (a scholar) should reform the sinners.

अन्वय:

O great divine scholar ! you should properly punish and weed out the haughty persons who are habitually sinful. The protectors of the cows are benevolent man of noble speech. You do not bless a stupid person with desired wealth. Rather you give it and approach a man, desirous of drinking milk etc. and the nectar of devotion.

भावार्थभाषाः - The learned become very happy on making the ignorant proud and sinners righteous.
0 बार पढ़ा गया

माता सविता जोशी

(यह अनुवाद स्वामी दयानन्द सरस्वती जी के आधार पर किया गया है।)
भावार्थभाषाः - जे विद्वान लोक आपल्या निकटवर्ती अज्ञानी, अभिमानी, पापी लोकांना उपदेश करून धार्मिक करतात, त्यांचे कल्याण होते. ॥ ५ ॥